Działania militarne I wojny światowej początkowo toczyły się w pewnym oddaleniu od Wilna. Ofensywa państw centralnych bezpośrednio zagroziła miastu dopiero w lecie 1915 r. Rozpoczęto wówczas w Wilnie przygotowania do ewakuacji ważniejszych urzędów, struktur gospodarczych i finansowych. Stopniowo z miasta wyjeżdżały też osoby w nich zatrudnione
(najczęściej wraz z rodzinami), szczególnie szczebel kierowniczy. Intensyfikacja tych wyjazdów nastąpiła na przełomie sierpnia i września. Ewakuacją objęto także mężczyzn w wieku poborowym. Duża część mieszkańców Wileńszczyzny swe sympatie lokowała po stronie rosyjskiej, co było zrozumiałem biorąc pod uwagę fakt służby w armii carskiej przedstawicieli własnych rodzin. Niektórzy zachowywali neutralność. Po wybuchu wojny poważnym problemem dla ludności były rekwizycje przeprowadzane przez wojska rosyjskie. Były one szczególnie dotkliwe dla rolników. Jeszcze większym zagrożeniem dla mienia mieszkańców Wileńszczyzny była stosowana przez wycofujące się wojska rosyjskie taktyka zostawiania za sobą „spalonej ziemi”. W przypadku Wileńszczyzny akcja ta w małym stopniu dotknęła Wilno, poważnie ucierpiały natomiast tereny rolnicze, w tym bezpośrednio położone w pobliżu miasta. W dniu 18 września 1915 r. do Wilna wkroczyły oddziały niemieckie. Mieszkańcy Wileńszczyzny na zmianę sytuacji zareagowali ze spokojem, nie było przypadków paniki. Zajmowane ziemie, wcześniej będące w posiadaniu Rosji, Niemcy traktowali jako teren zdobyczny, stąd w maksymalnym stopniu starali się je eksploatować. Bezpośrednio odbijało się to na poziomie życia ludności cywilnej.