Straipsnyje tiriamas XVI amžiaus LDK žydžių moterų vardynas. Nurodomi populiariausi vardai: Simcha, Marija (Marjam), Ona, Debora, Golda, Žitka. Išvardijami visi šaltiniuose paminėti moterų vardai nurodant ir mažybines, ir kanonines formas. Patikslinama, kurie vardai užrašyti vien kanoninėmis, kurie – vien mažybinėmis, kurie abiejų formų. Aptariami moterų įvardijimo tipai: vien šeimos asmenvardžiais, be šeimos asmenvardžių, mišrusis įvardijimas. Nurodomi aštuoni moterų įvardijimo būdai: 1) priesagos -овая/-евая vedinys, 2) priesagos -owa/-ewa vediniai, 3) priesagos -овая/-евая vedinys + vyriškojo patronimo genityvas,
4) priesagos -овая/-евая vedinys + vyriškasis patronimas + vyriškojo patronimo genityvas, 5) vardas, 6) vardas + priesagos -овая/-евая vedinys, 7) priesagos -овая/-евая vedinys + vyriškojo patronimo genityvas + vardas, 8) priesagos -овая/-евая vedinys + vyriškojo patronimo genityvas + vardas + moteriškasis patronimas. Darbe pateikiama įvardijimo pavyzdžių. Aprašoma moterų įvardijimo struktūra – nurodoma, kiek kokio tipo asmenvardžių (andronimų, asmenvardžių iš sutuoktinio tėvavardžio, moteriškųjų patronimų) pavartota, kiek ir kokio ilgio įvardijimų (vienanarių, dvinarių, trinarių, keturnarių) užrašyta, kokie pavartoti prievardžiai (religijos, giminystės ir šeimyninės padėties, pareigybės, verslo, amato, kilmės). Nustatyta, kad dominuoja religijos prievardžiai (daugiau kaip pusė), trečdalis – giminystės ir šeimyninės padėties, dešimtadalis – pareigybės, verslo, amato, mažiausiai – kilmės prievardžių.
Nazewnictwo kobiet żydowskich w XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim
Celem artykułu jest analiza nazewnictwa kobiet żydowskich w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI wieku. Wyszczególniono najpopularniejsze imiona: Simcha, Maria (Mariam), Anna, Debora, Gołda, Żytka. Wymieniono wszystkie wzmiankowane w źródłach imiona żeńskie – zarówno formy zdrobniałe, jak i pierwotne. Omówiono poszczególne rodzaje antroponimów w nazewnictwie kobiet: nazwy własne osobowe utworzone od antroponimów członków rodziny, nazwy własne osobowe występujące bez antroponimów członków rodziny, typ mieszany.
Wyszczególniono 8 sposobów identyfikacji kobiet:
1) derywat z przyrostkiem -owaja/-ewaja;
2) dwa derywaty z przyrostkiem -owa/-ewa;
3) derywat z przyrostkiem -owaja /-ewaja + genetiwus męskiego patronimiku;
4) derywat z przyrostkiem -owaja/-ewaja + męski patronimik + genetiwus męskiego patronimiku;
5) imię;
6) imię + derywat z przyrostkiem -owaja/-ewaja;
7) derywat z przyrostkiem -owaja/-ewaja + genetiwus męskiego patronimiku + imię;
8) derywat z przyrostkiem -owaja/-ewaja + genetiwus męskiego patronimiku + imię + żeński patronimik.
Przedstawiono przykłady nazewnictwa. Opisano strukturę nazewnictwa kobiet: podano liczbowe zestawienie antroponimów poszczególnych rodzajów (antroponimów od imienia małżonka, antroponimów od imienia ojca małżonka, żeńskich patronimików), jak też antroponimów w zależności od liczby elementów składowych (jedno-, dwu-, trój- i czteroczłonowe), omówiono rodzaje tych apelatywów (wskazujące na wyznanie religijne, określające stan małżeński i stosunki pokrewieństwa, będące wyznacznikami położenia społecznego, wykonywanego zajęcia lub pochodzenia). Przeważały apelatywy wskazujące na wyznanie religijne osoby – stanowiły one ponad połowę wszystkich apelatywów. 30 proc. apelatywów stanowiły apelatywy określające stan małżeński i stosunki pokrewieństwa. 10 proc. apelatywów to wyrazy będące wyznacznikami położenia społecznego i wykonywanego zajęcia. Najmniej było apelatywów odnoszących się do pochodzenia osoby (8,1 proc.). Odnotowano następujące apelatywy: жидовка „żydówka”, judea, вдова „wdowa”, wdowa żydowska, жона „żona”, арендарка „arendarka”, kantorowa, докторовая „doktorowa”, uxor doctoris „żona doktora”, панна „panna”, подданая его милости пана „poddana pańska”, gen. sg. подданое господарское „poddana hospodarska”.
SŁOWA KLUCZOWE: Żydzi w Wielkim Księstwie Litewskim, antroponim, nazwa własna osobowa, apelatyw.