„Auctor beatae pacis...”. Wizerunek cara Aleksandra I w wierszach pochwalnych Marcina Poczobuta-Odlanickiego

Santrauka

Wymieniając wielość i różnorodność zawodowych zatrudnień Marcina Poczobuta-Odlanickiego (astronom, matematyk, teolog, działacz oświatowy, redaktor, wydawca, rektor), zazwyczaj prezentuje się go również jako poetę. Niestety, ta dziedzina twórczej działalności wileńskiego jezuity niezbyt często spotykała się z zainteresowaniem badaczy, co prawdopodobnie wynikało z faktu, iż jego poezja nie wyróżniała się raczej wysokim poziomem artystycznym. Podobnie rzecz wygląda z napisanymi w ostatniej dekadzie życia dwoma pochwalnymi wierszami okolicznościowymi na cześć cara Aleksandra I, ale nie ulega wątpliwości, że posiadają one dzisiaj wyjątkową wartość dokumentu tamtej epoki i oddają nastroje społeczne na Litwie u progu XIX wieku. Światły rektor wszechnicy wileńskiej wiązał bowiem z osobą nowego władcy Rosji ogromne nadzieje, zwłaszcza w zakresie podtrzymania dalszego rozwoju kierowanej przez niego instytucji. W niniejszym artykule podjęta została również próba usytuowania panegirycznych wierszy Poczobuta w kontekście innych tego rodzaju tekstów pisanych podówczas ku czci cara Aleksandra I.

„Auctor beatae pacis…”: Caro Aleksandro I įvaizdis panegiriniuose Martyno Počobuto-Odlianickio eilėraščiuose
Martynas Počobutas-Odlianickis pasižymėjo profesinių veiklų įvairove. Jis buvo ne tik žinomas astronomas, matematikas, teologas, švietimo reformatorius, redaktorius, leidėjas, rektorius, bet ir poetas. Deja, ši Vilniaus jėzuito kūrybinė veikla nesulaukė tinkamo mokslininkų susidomėjimo, greičiausiai dėl to, kad jo poezija nebuvo aukšto meninio lygio.
Tą patį galima pasakyti apie du proginius eilėraščius caro Aleksandro I garbei, parašytus paskutinį jo gyvenimo dešimtmetį, tačiau neabejotina, kad šiandien jie turi unikalią tos epochos dokumento vertę ir atspindi visuomenės nuotaikas, vyravusias Lietuvoje XIX a. pradžioje. Apsišvietęs Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės Vyriausiosios mokyklos rektorius labai tikėjosi iš naujojo Rusijos caro paramos jo vadovaujamos institucijos veiklai. Šiame straipsnyje taip pat bandoma pristatyti Počobuto panegirinius eilėraščius kitų to meto panašių tekstų, parašytų caro Aleksandro I garbei, kontekste.

Reikšminiai žodžiai: panegirika; caras Aleksandras; proginė poezija; Martynas Poczobutas-Odlianickis; Vilniaus universitetas; Lietuva.