Nabywanie umiejętności słowotwórczych przez dzieci w wieku od 3 do 6 lat (na przykładzie nomina agentis)
Artykuł przedstawia sposób nabywania kompetencji słowotwórczych przez dzieci przedszkolne na przykładzie kategorii nomina agentis (nazwy wykonawców czynności). Do zebrania materiału językowego służył autorski kwestionariusz. Zadania były poprzedzone przykładem, który naprowadzał dziecko na właściwy schemat słowotwórczy. Analiza ilościowa i jakościowa została wykonana z podziałem na formanty: odczasownikowe (nazwy subiektów czynności, procesów i stanów, tworzonych za pomocą formantów -acz oraz -ator) i odrzeczownikowe (nazwy odrezultatywne oraz odmiejscowe nazwy agentywne, tworzone za pomocą -arz i -owiec). Uwzględniała zarówno tworzenie (kodowanie), jak i rozpoznawanie derywatów (dekodowanie). Badania ukazały, jak przebiega proces nabywania umiejętności słowotwórczych u dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Potwierdziły one linearny wzrost kompetencji słowotwórczych, wskazały, w jakim wieku ich rozwój ma swój początek oraz pozwoliły zaobserwować, jakie strategie są przez przedszkolaków stosowane w sytuacji, gdy nie potrafią wykonać tego typu zadań. Tworzenie derywatów transpozycyjnych lub neologizmów, stosowanie alternacji w tematach i/lub dodawanie cząstek (tzw. konektywów) w celu ułatwienia wymowy — to operacje dziecięce, które zostały odnotowane najczęściej w trakcie analizy materiału, składającego się z 1280 wypowiedzi badanych. Konkluzje, które pojawiły się po analizie materiału, zestawiono z hipotezami występującymi w literaturze przedmiotu oraz z wynikami innych badaczy słowotwórstwa dziecięcego.
3–6 metų vaikų derivacijos įgūdžių įgijimas (remiantis nomina agentis pavyzdžiu)
Straipsnyje pateikiami ikimokyklinio amžiaus vaikų darybinių kompetencijų įgijimo būdai (nomina agentis kategorijos pavyzdžiu). Tyrimo medžiagą sudarė 1 280 vaikų pasisakymų, surinktų remiantis originaliu autorių klausimynu. Apklausos pradžioje vaikams buvo pateikti taisyklingi derivacijos pavyzdžiai ir schemos. Kiekybinė ir kokybinė analizė apėmė tiek derivatų kūrimą (kodavimą), tiek jų atpažinimą (dekodavimą) ir buvo atlikta suskirsčius vedinius į veiksmažodinius (su formantais -acz, -ator) ir daiktavardinius (su -arz, -owiec). Tyrimas patvirtino linearinį vaikų darybinių kompetencijų padidėjimą, leido pastebėti, kokio amžiaus prasideda jų vystymasis ir kokias strategijas naudoja ikimokyklinio amžiaus (3–6 metų) vaikai, kai jie negali atlikti siūlomos užduoties. Pažymėtina, kad dažniausios vaikų naudojamos operacijos – transpozicinių darinių (pvz., słuchanie) ar neologizmų (pvz., organizacz, organizek, organizant; dokuczaniec, dokucznik; mydłowiec) kūrimas, garsų kaita žodžių kamienuose ir (ar) tarpdėlių (konektyvų) pridėjimas (pvz., zabaw-l-owiec; kostk-ow-ek), siekiant palengvinti tarimą. Išvados, padarytos išanalizavus medžiagą, buvo palygintos su literatūroje esamomis hipotezėmis ir kitų tyrėjų rezultatais.
Reikšminiai žodžiai: vaiko kalbos raida, žodžių daryba, dariniai nomina agentis