Aksjologia czasu antropologicznego w XVII-wiecznych kalendarzach gdańskich Stefana Furmana
Artykuł prezentuje wieloaspektową charakterystykę kategorii czasu antropologicznego w dwóch kalendarzach gdańskich Stefana Furmana (na rok 1652 i 1664). Stawiam pytanie o miarę, tempo, rytm oraz aksjologię czasu właściwego człowiekowi. Omawiam typową cechę chronozofii epoki, którą jest anizotropowość, czyli strumień wielu rodzajów czasu płynących jednocześnie oraz wchodzących we wzajemne relacje. Ukazuję chrześcijańską koncepcję czasu obecną w obu starodrukach. Omawiam naturalne (cykl przyrody) oraz kulturowe (cykl świąt liturgicznych) rytmy regulujące czas antropologiczny, a także trzy wymiary ludzkiego doświadczenia temporalnego (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość). Charakteryzuję aksjologiczny aspekt czasu antropologicznego, wchodzącego w złożone relacje z licznymi strukturami temporalnymi oraz strumieniami czasów kołowych. Udowadniam, że aksjologia czasu antropologicznego, oscylująca między sacrum a profanum, porządkiem boskim a porządkiem diabelskim, działaniem człowieka a interwencją Boga, w kalendariografii Stefana Furmana ma wymiar teleologiczny, ponieważ skupia się na przyszłości pozaziemskiej.