Polskie i bułgarskie frazeologizmy somatyczne motywowane przez nazwy części ciała służących do myślenia
W artykule zawarto analizę polskich i bułgarskich frazeologizmów somatycznych ze znaczeniem motywowanym przez komponenty imienne – nazwy części ciała posiadające w strukturze
semantycznej sem ‘służy do myślenia’. Omawiany sem należy do kategorii semów funkcji psychicznych i umotywował w języku bułgarskim znaczenie dwukrotnie większej liczby zebranych frazeologizmów (około 60) niż w języku polskim (ok. 30). Najbardziej produktywnymi komponentami analizowanych frazeologizmów są NA pol. głowa (łeb), bułg. глава oraz мозък. Rzadko używany jest w funkcji komponentu NA pol. mózg, a wyjątkowo NA pol. ciemię i mózgownica. Obserwacje produktywności NA prowadzą ponadto do wniosku, iż język bułgarski częściej stosuje metonimiczne wymiany NA: глава – мозък, oparte na tej samej funkcji obu wymienionych części ciała: służą do myślenia. W języku polskim natomiast są możliwe wyjątkowe i rzadkie metonimie: głowa – ciemię oraz głowa – mózgownica. Semantyka frazeologizmów polskich i bułgarskich dotyczy dwóch kategorii: 1) proces myślenia (jako uczenia się i zapamiętywania oraz martwienia się); 2) charakterystyka i ocena zdolności intelektualnych człowieka. Analizę szczegółową przeprowadzono w ramach zbiorów realizujących relacje ingresywizacji, kontynuacji i finalizacji. Wykazano ponadto, że bardzo produktywnymi metaforami organizującymi obrazowanie w polskich i bułgarskich frazeologizmach somatycznych są: ontologiczna metafora pojemnika oraz strukturalna metafora maszyny